Wat betekenen de tranen in je wijnglas?
Nadat je een wijn hebt gewalst (ronddraaien) in je glas, zie je vaak een deel van de vloeistof langzamer terugzakken dan de rest. Die strepen in je wijnglas worden ‘tranen’ genoemd. Sommigen zeggen dat dit een indicatie is van een goede wijn. Niets is minder waar.
Hoe ontstaan tranen in je wijn
De tranen in jouw wijnglas ontstaan door het Gibbs-Marangoni-effect. Deze twee heren hebben kort op elkaar ontdekt dat oppervlaktespanning de oorzaak is. Wijn bestaat grotendeels uit water en alcohol. Water heeft een hogere oppervlaktespanning dan alcohol. De natuurkunde zegt dat vloeistof met een hogere spanning als het ware trekt aan een vloeistof met een lagere spanning. Hoe zorgt dit nu voor de tranen in je wijnglas?
Door het walsen van de wijn verdampt er bovenin, aan het uiteinde van de vloeistof, alcohol. Dit deel van de wijn krijgt dus een hogere oppervlaktespanning dan de wijn eronder. Door het Marangoni-effect trekt het bovenste deel van de wijn aan de wijn er vlak onder. Zo ontstaat er een vloeistof rand in je wijnglas die je blijft zien na het walsen. Dit fenomeen is echter van korte duur, want de zwaartekracht overwint dit Marangoni-effect al gauw. Het resultaat: de wijn vloeit langzaam naar beneden en vormt bogen, alsof het tranen zijn!
Alcohol en zoetheid geven tranen
Je begrijpt nu dat een wijn met een hoger alcoholpercentage een sterker traaneffect heeft dan een wijn met lager alcohol. Immers is het Gibbs-Marangoni-effect sterker. In tegenstelling tot wat sommigen beweren kun je niet zeggen hoeveel alcohol een wijn heeft door naar de tranen te kijken. Daarvoor is het verschil in effect te klein. Je zou dan een laag alcohol wijn (bijv. 11%) willen vergelijken met een versterkte wijn (bijv. 18%). Dan zie je dat in de laatste wijn de tranen dikker zijn en langzamer vloeien. Hier zit vaak nog een andere reden achter: suiker.
De zoetheid van een wijn heeft invloed op de vloeibaarheid, of mooier gezegd de viscositeit. Hoe meer restsuiker, hoe meer visceus de wijn. De tranen in een zoete wijn vloeien daardoor langzamer naar beneden dan in een droge wijn. Net als bij alcohol kun je de zoetheid van een wijn niet aflezen aan de tranen. Er zijn andere invloeden die een grotere rol spelen…
Houd je wijntranen onder bedwang
Naast alcohol zijn temperatuur en in mindere mate luchtvochtigheid van invloed op het Gibbs-Marangoni-effect en dus de tranen. Een lagere temperatuur heeft een grotere oppervlaktespanning en dus een sterker traaneffect tot gevolg. De luchtvochtigheid beïnvloedt op zijn beurt de verdamping van alcohol: een lagere luchtvochtigheid betekent meer verdamping en dus sterkere tranen.
De variaties en effecten zijn subtiel in wijn. Ik zou er geen conclusies uit durven trekken. Wil je de wijntranen echt beïnvloeden, sterker nog, in bedwang houden? Voorkom dan simpelweg dat de alcohol kan verdampen door je wijnglas af te dekken met je hand. Iets om indruk mee te maken bij je wijnvrienden! [tip: zorg dat je dit doet met een ‘ongewalst’ glas, anders gaat deze truc niet op]
Wat zeggen tranen over de kwaliteit
Alcohol en kwaliteit stonden vroeger waarschijnlijk meer in verband met elkaar dan nu, en tranen dus ook. Vroeger waren wijnen meestal laag in alcohol waarin het traaneffect minder duidelijk optreedt. Wijnen met hoog alcohol, en dus met mooie tranen, werden gezien als beter. De wijnen van tegenwoordig bevatten allemaal voldoende alcohol voor een mooi traaneffect. Dit zegt dus niets over de kwaliteit.
Leuk om te weten: wat wij ‘tranen’ noemen, heet in het Engels soms ‘benen’ (legs) en in het Duits ‘kerkramen’ (Kirchenfenster). Vooruit, doe ik Frans er ook nog bij (larmes de vin), dan heb je het onderwerp van tranen in de wijn helemaal uitgespeeld.
Robert van Cloud Wine
Ha wijnliefhebber! Ik ben Robert: een bioloog die wijncursussen geeft. Op mijn blog wil ik jou amuseren, inspireren en torpederen met handige wijn informatie. Zo stel ik jou stap-voor-stap in staat om altijd tot een goede wijnkeuze te komen.
Snuffel gerust rond op de website om te zien wat ik te bieden heb. Veel leesplezier!